Najczęściej to pytanie słyszę od twórców, którzy inspirowali się innym utworem, ale nie są pewni czy przekroczyli granicę inspiracji i czy ich dzieło nie jest już opracowaniem. Zagadnienie różnicy między utworem inspirowanym a zależnym ma wymiar na wskroś praktyczny. Korzystanie z utworu inspirowanego nie wymaga zgody autora utworu pierwotnego, natomiast korzystanie z opracowania wymaga zezwolenia autora utworu pierwotnego – prawo zależne, które ma charakter prawa majątkowego.
Błąd co do kwalifikacji utworu jako inspirowanego i rozpoczęcie korzystania z opracowania bez zgody autora utworu pierwotnego, może skutkować zarzutem naruszenia praw autorskich i wysunięciem roszczeń pieniężnych.
Czym w ogóle jest utwór?
Aby odpowiedzieć na pytanie o granicę między inspiracją a opracowaniem muszę zrobić krok w tył i zacząć od omówienia czym jest sam utwór.
Potoczne rozumienie utworu jest szersze niż jego definicja ustawowa. Zgodnie z art. 1 Ustawy z dnia 04 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, z zastrzeżeniem wynikającym z ust. 2 (1) tegoż artykułu, że ochroną może być objęty wyłącznie sposób wyrażenia. Nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.
Moim zdaniem w każdym utworze: powieści, fotografii, rzeźbie, piosence – można wyodrębnić sposób wyrażenia oraz pomysł, koncepcję czy ideę, którą wyrażają.
Na gruncie tych przepisów nieraz sady musiały orzekać czy dany rezultat działalności intelektualnej człowieka jest już utworem czy jeszcze nie. Wybór orzeczeń jest dość szeroki, ale na potrzeby niniejszego tekstu warto wskazać na niedawne orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie 24.10.2019r. Sygn. I ACa 651/18, w którym zidentyfikowano jako utwór „Zestalony synopsis (pomysł) serialu”. Zatem już pewien stopień konkretyzacji pomysłu poprzez sposób wyrażenia nawet wstępny – może być uznany za utwór. W podanym przypadku było to synopsis, rozumiany jako streszczenie ogólnej idei serialu, story line i charakterystyka postaci.
Inspiracja / Opracowanie
Przechodząc do meritum rozważań powołam się na treść ustawy, w zakresie w którym dotyczy omawianych zagadnień:
Art. 2. Ustawy z dnia 04 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, stanowi, że opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.
Ustęp 3 art. 2 stanowi, że za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.
Granica inspiracji
Biorąc pod uwagę definicję utworu oraz treść przepisów Ustawy uważam, że:
- Utwór inspirowany należy rozumieć utwór, który „wykorzystuje” wyłącznie niechronione elementy utworu pierwotnego, w szczególności koncepcję, styl lub ideę,
- Utwór zależny (opracowanie) to utwór, który „wykorzystuje” chronione elementy utworu pierwotnego, czyli sposób wyrażenia.
Powyższe założenia należy interpretować w świetle wykładni samego utworu – ponieważ im bardziej obniżają się progi prawnej kwalifikacji utworu, tym bardziej rozszerza się definicja utworu zależnego. Wracając do cytowanego orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie: ponieważ synopsis został uznany za utwór to w konsekwencji: scenariusze poszczególnych odcinków a w rezultacie serial jako utwór audiowizualny – stanowią opracowanie i wymagają zezwolenia twórcy synopsis.
radca prawny Elżbieta Figat-Michalak
Pozostawienie komentarza pod artykułem będzie uważane, za wyrażenie przez Panią/Pana zgody w rozumieniu art. 6 ust. 1. lit. a RODO na przetwarzanie danych osobowych w celu opublikowania Pani/Pana imienia i nazwiska lub „nick” jako autora zamieszczonego komentarza. Udzielona zgoda może być wycofana w każdym czasie poprzez kontakt na adres e-mail Kancelarii kontakt@radcaprawnyefm.pl lub poprzez usunięcia komentarza. Wskazuję, że wycofanie zgody pozostaje bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem. Dane będą przetwarzane do czasu wycofania zgody.
0 komentarzy