Zgoda na korzystanie z wizerunku – kilka uwag praktycznych

Korzystanie z wizerunku innej osoby wymaga uprzedniego uzyskania zezwolenia. Mówiąc o wizerunku najczęściej mamy na myśli zdjęcie. I w istocie są to przypadki najczęstsze.

Wyjątki

Zwolnienie od konieczności uzyskania zgody jest dość wąskie i dotyczy:

  1. osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
  2. osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Jeżeli nie robicie zdjęcia osobom znanym w czasie pełnienia przez nich funkcji publicznych, musicie rozważyć czy fotografowana osoba jest częścią tłumu, elementem tła czy jednak istotnym punktem zdjęcia. Najprościej odpowiedzieć sobie na pytanie czy „usunięcie” wizerunku tej osoby zmienia wyraz całej fotografii ? Jeżeli tak – będziemy mieli do czynienia z eksploatacją wizerunku wymagającą uzyskania zgody.

Naruszenie prywatności osoby fotografowanej

Należy również odróżnić dwie czynności – samo robienie zdjęcia od korzystania z niego. Otóż „pstrykanie” zdjęć nie jest jeszcze korzystaniem z wizerunku. Fotografowanie innej osoby może być jednak potraktowane jako naruszenie jej prywatności. Każdemu bowiem przysługuje prawo do swobodnego przebywania w przestrzeni prywatnej i publicznej, rozumianej również jako prawo do odmowy fotografowania.

Forma udzielenia zgody na rozpowszechnianie wizerunku

Z samego faktu, że osoba nie sprzeciwia się zrobieniu zdjęcia nie można jeszcze wnioskować, że zgadza się na jego rozpowszechnianie. Osoba fotografowana powinna wyraźnie udzielić zgody na rozpowszechnianie zdjęcia, chociaż nie jest wymagana do tego żadna szczególna forma. Zgoda może być wyrażona w sposób dorozumiany, ale wyraźny.

W razie sporu między osobą uwiecznioną na fotografii a rozpowszechniającą, ta druga jest zobowiązana wykazać posiadaną zgodę. Dlatego zawsze należy o tą zgodę poprosić a dla celów dowodowych utrwalić, bądź to w formie pisemnej bądź elektronicznej (np. jako wymiana e-maili).

Elementy oświadczenia osoby fotografowanej

Zgoda nie powinna być zbyt ogólna, ponieważ może to zrodzić nieporozumienie co do zakresu jej udzielenia i narażać fotografa na zarzut naruszenia prawa do wizerunku.

Postuluje się, aby zgoda określała czas, przez który można korzystać z wizerunku, miejsce i sposób korzystania oraz kontekst użycia zdjęcia z wizerunkiem (szczególnie, jeżeli będzie wykorzystywany w reklamie).

Cofnięcie zgody

Ostatnio w swojej praktyce zajmowałam się zagadnieniem możliwości cofnięcia zgody.  Wizerunek jest dobrem osobistym osoby fizycznej. Nie można wobec tego wizerunku przenieść na inną osobę, sprzedać czy się go wyzbyć. Dlatego mówimy o udzieleniu zgody a nie przeniesieniu prawa do wizerunku. Ponieważ prawo do wizerunku nadal przysługuje fotografowanej osobie, może ona cofnąć zgodę na korzystanie – ze skutkiem od chwili złożenia oświadczenia o cofnięciu. A zatem korzystanie z wizerunku po dacie otrzymania oświadczenia o cofnięciu zgody będzie stanowiło naruszenie dóbr osobistych osoby fotografowanej.

Zabezpieczenie przed skutkami cofnięcia zgody

Stoję na stanowisku, że osoba nie może zrzec się prawa do cofnięcia zgody na rozpowszechnianie wizerunku. Chociaż takie zapisy są spotykane w praktyce, uważam je za nieskuteczne. Właściwym rozwiązaniem będzie zobowiązanie się osoby fotografowanej do niecofania zgody na rozpowszechnianie wizerunku. Zobowiązanie może zostać wzmocnione rygorem zapłaty kary umownej.

Nawet jeżeli strony nie przewidziały sankcji kary umownej za cofnięcie zgody, nie można wykluczyć odpowiedzialności za szkodę, którą poniósł fotograf na skutek jej cofnięcia.

Naruszenie prawa do korzystania z wizerunku

Z zupełnie inną sytuacją będziemy mieli do czynienia, gdy korzystanie jest sprzeczne z udzieloną zgodą lub narusza jej warunki. Może się zdarzyć, że zostanie udzielona zgoda, ale   rozpowszechnianie nastąpi w sposób, który godzi w inne dobra osobiste osoby sportretowanej, np. narusza jej dobre imię lub godność. Takie działania stanowią naruszenie prawa do wizerunku. Osobie fotografowanej przysługują roszczenia o zaniechanie naruszeń (zaniechanie rozpowszechaniania wizerunku), usunięcie skutków naruszeń (przeprosiny) oraz zadośćuczynienie a nawet odszkodowanie.

 Zapłata za pozowanie

Szczególne rozwiązanie przewiduje prawo autorskie na wypadek, gdy osoba fotografowana otrzymuje wynagrodzenie za pozowanie. Odpłatne pozowania wyłącza konieczność uzyskiwania zezwolenia na korzystanie ze zdjęć. Jako wyjątek ustawa wymienia wyraźny sprzeciw opłacanego modela na rozpowszechnianie wizerunku.

Wizerunek aktora w filmie fabularnym i poza nim

Jako osobny przypadek należy wskazać sytuację, w ktorej aktor grę w filmie (artystyczne wykonanie roli filmowej w utworze audiowizualnym). Producent, który zawiera z aktorem umowę o współudział w realizacji  filmu, nie jest zobowiązany do odbierania odrębnej zgody na korzystanie z wizerunku aktora w filmie. Wizerunek zawiera się w grze aktorskiej i nie można go oddzielić od wykonania roli. Natomiast uprawnienia producenta do korzystania z wizerunku aktora filmowego nie można rozciągnąć na korzystanie z wizerunku poza tym filmem. Należy to rozumieć w ten sposób, że wykorzystywanie wizerunku aktora poprzez np. nanoszenie wizerunku aktora na pocztówki w celu ich sprzedaży, musi się odbywać za uprzednią dodatkowoą zgodą aktora.

Podstawa prawna

Prawa związane z wizerunkiem zostały uregulowane w Kodeksie Cywilnym oraz w Ustawie z dnia 04 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W Kodeksie wizerunek jest wymieniony jako jedno z dóbr osobistych, obok takich dóbr jak zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim. Przepisy Kodeksu chronią wizerunek jak dobro osobiste. Prawo autorskie z kolei reguluje kwestie korzystania z wizerunku oraz wprowadza obowiązek uzyskania zgody na jego rozpowszechnianie.

Podsumowanie

  1. rozpowszechnianie wizerunku wymaga uzyskania zgody;
  2. zgoda może być udzielona w każdej formie, ale dla celów dowodowych rekomendowania jest forma pisemna, potwierdzona pismem czy w sposób elektroniczny;
  3. zgoda nie może być blankietowa, powinna zawierać wskazanie sposobu rozpowszechniania (np. adres strony internetowej), cel (np. reklama, ilustracja do wywiadu), miejsce i czas rozpowszechniania, ewentualna odpłatność.
  4. w razie sporu to osoba, która korzysta z wizerunku musi wykazać, że posiada zgodę na jego rozpowszechnianie.
  5. jeżeli cofnięcie zgody może skutkować powstaniem szkody, warto zobowiązać osobę fotografowaną do niecofania zgody, pod rygorem zapłaty kary umownej.

radca prawny Elżbieta Figat-Michalak

Pozostawienie komentarza pod artykułem będzie uważane, za wyrażenie przez Panią/Pana zgody w rozumieniu art. 6 ust. 1. lit. a RODO na przetwarzanie danych osobowych w celu opublikowania Pani/Pana imienia i nazwiska lub „nick” jako autora zamieszczonego komentarza. Udzielona zgoda może być wycofana w każdym czasie poprzez kontakt na adres e-mail Kancelarii kontakt@radcaprawnyefm.pl lub poprzez usunięcia komentarza. Wskazuję, że wycofanie zgody pozostaje bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem. Dane będą przetwarzane do czasu wycofania zgody.

 

1 komentarz

Wyślij komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Więcej wpisów w tej kategorii:

Logo ze stocka

Logo ze stocka

Impulsem do napisania tego artykułu była informacja prasowa[1] . Pracownia słynnego polskiego grafika Andrzeja...

czytaj dalej

Co to wizerunek?

Dosłowna definicja tego słowa odnosi się do czyjeś podobizny i sposobu jej przedstawienia – na zdjęciu, obrazie czy...

czytaj dalej