Znak towarowy, oryginalny czy dostępny?

Postanowione pytanie nie jest teoretyczne a pomysł na artykuł pochodzi z mojej praktyki kancelaryjnej. Zajmuję się głównie prawem autorskim oraz prawem do znaków, które to dziedziny się przenikają. I dzisiaj omówię zagadnienie na stuku tych dwóch dziedzin prawnych.

Poniżej opiszę podwójną naturę znaków towarowych, których regulacja znajduje się w prawie własności przemysłowej[1], a które równocześnie są utworami w rozumieniu prawa autorskiego[2].  Celem jest zwrócenie uwagi na odmienne rygory ustalone w tych dwóch ustawach, które mogą skutkować zagrożeniem rejestracji, nawet gdy znak jest utworem do którego zostały poprawnie nabyte majątkowe prawa autorskie.

Poniższy tekst dotyczy w szczególności znaków graficznych (w tym deseni) i słowno-graficznych, przestrzennych form znaków towarowych – w tym kształtu towaru lub opakowania oraz dźwięku. Natomiast w mniejszym stopniu dotyczy znaków słownych, w tym liter albo cyfr – które też mogą być znakiem towarowym, ale wyjątkowo będą stanowiły utwór.

Oryginalny utwór

Potoczne rozumienie utworu jest szersze niż jego definicja ustawowa. Zgodnie z art. 1 prawa autorskiego, utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, z zastrzeżeniem wynikającym z ust. 2¹ tegoż artykułu, który mówi że ochroną może być objęty wyłącznie sposób wyrażenia. Nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

Moim zdaniem w każdym utworze – w tym w utworach graficznych używanych w funkcji znaku towarowego – można wyodrębnić sposób wyrażenia oraz pomysł, koncepcję czy ideę, którą wyraża.

Jak już wcześniej pisałam na blogu (https://radcaprawnyefm.pl/utwor-zalezny-czy-inspirowany/), utwór inspirowany wykorzystuje elementy niechronione utworu pierwotnego. Zatem autorzy mogą swobodnie tworzyć utwory inspirowane, nawiązywać lub przetwarzać idee, koncepcje oraz style innych utworów. W przeciwieństwie do utworu zależnego (opracowania), który przetwarza chronione elementy utworu (sposób wyrażania) i którego eksploatacja powinna zostać poprzedzona uzyskaniem zgody autora utworu pierwotnego (pisałam o tym https://radcaprawnyefm.pl/od-czego-zalezy-prawo-zalezne/). Z punktu widzenia prawno autorskiego autor winien stworzyć utwór subiektywnie nowy, nadając mu indywidualne osobiste  piętno twórcze.

Zatem utwór graficzny, który będzie używany jako znak, może zawierać niechronione elementy innych utworów lub naśladować styl lub manierę innych utworów graficznych. Prawa autorskie do takiego znaku będą przysługiwały wyłącznie jego twórcy, który może złożyć oświadczenie, że grafika nie jest utworem zależnym i korzystanie z niej nie wymaga zezwolenia osoby trzeciej. W rozumieniu prawa autorskiego mamy do czynienia nadal z oryginalnym utworem – pomimo tego, że wykorzystuje on znane style czy maniery.

Dostępny znak towarowy

Zgodnie z prawem własności przemysłowej znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony.[3] Urząd Patentowy RP weryfikuje zgłoszone oznaczenia pod kątem bezwzględnych przeszkód rejestracji (już o tym pisałam https://radcaprawnyefm.pl/kilka-przepisow-ktore-musisz-znac-projektujac-logo/), po czym znak jest publikowany, co rozpoczyna 3 miesięczny okres sprzeciwowy.

Sprzeciw może wnieść w szczególności osoba, której przysługują prawa osobiste lub majątkowe doznające uszczerbku w następstwie używania znaku. Do tego kręgu zaliczane są osoby, którym przysługują autorskie prawa do znaku (w tym też prawa zależne).

Prawo własności przemysłowej wprowadza jako względną przeszkodę rejestracji – brak  dostępności znaku. Znak jest dostępny, jeżeli inne podmioty nie mogą skutecznie sprzeciwić się rejestracji znaku z tego powodu, że jest on:

– identyczny ze znakiem towarowym, na który udzielono prawa ochronnego z wcześniejszym pierwszeństwem na rzecz innej osoby dla identycznych towarów;

– identyczny lub podobny do znaku towarowego, na który udzielono prawa ochronnego z wcześniejszym pierwszeństwem na rzecz innej osoby dla towarów identycznych lub podobnych, jeżeli zachodzi ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd, które obejmuje, w szczególności ryzyko skojarzenia znaku zgłoszonego ze znakiem wcześniejszym;

– identyczny lub podobny do renomowanego znaku towarowego, na który udzielono prawa ochronnego z wcześniejszym pierwszeństwem na rzecz innej osoby dla jakichkolwiek towarów, jeżeli używanie zgłoszonego znaku bez uzasadnionej przyczyny mogłoby przynieść zgłaszającemu nienależną korzyść lub być szkodliwe dla odróżniającego charakteru bądź renomy znaku wcześniejszego.[4]

Zatem wprowadzone przez prawo własności przemysłowej pojęcie „skojarzenia” w mojej opinii może odpowiadać temu, że znaki są oparte na tej samym pomyśle lub idei. To podobieństwo między oznaczeniami nie prowadzi do naruszenia praw autorskich (bo nie dotyczy elementów chronionych utworu), ale skutkuje powiązaniem tych znaków przez klientów, ponieważ znaki są oparte na tej samej koncepcji. Moim zdaniem podobieństwo między znakami może wynikać z użycia tego samego stylu.

Znak towarowy oryginalny i dostępny!

Pomimo tego, że znak stanowi oryginalny utwór, może nie być dostępny
w rozumieniu prawa własności przemysłowej. Wykorzystanie koncepcji lub stylu formy przedstawieniowej znaku towarowego,  pomimo, że nie narusza praw autorskich autora/uprawnionego do znaku wcześniejszego może naruszać normy prawa własności przemysłowej w sposób, który będzie skutkował odmową rejestracji.

r.pr. Elżbieta Figat-Michalak

[1] Ustawa z dnia 30 czerwca 2000r. prawo własności przemysłowej, dalej „prawo własności przemysłowej”

[2] Ustawa z dnia 04 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dalej „prawo autorskie”

[3] Art. 120 Ustawy prawo własności przemysłowej.

[4] Pozostałe przesłanki są wymienione w art. 132 (1) Prawo własności przemysłowej.

Pozostawienie komentarza pod artykułem będzie uważane, za wyrażenie przez Panią/Pana zgody w rozumieniu art. 6 ust. 1. lit. a RODO na przetwarzanie danych osobowych w celu opublikowania Pani/Pana imienia i nazwiska lub „nick” jako autora zamieszczonego komentarza. Udzielona zgoda może być wycofana w każdym czasie poprzez kontakt na adres e-mail Kancelarii kontakt@radcaprawnyefm.pl lub poprzez usunięcia komentarza. Wskazuję, że wycofanie zgody pozostaje bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem. Dane będą przetwarzane do czasu wycofania zgody.