Zacznę ten wpis od oczywistego stwierdzenia, że filmy powstają na podstawie scenariusza ?

Każdy intuicyjne wie co to jest scenariusz, ale jeżeli chcesz zlecić napisanie scenariusza scenarzyście, staniesz przed potrzebą dokładnego opisania przedmiotu umowy. Tym samym dotarłam do pytania z tematu posta.

Czym jest scenariusz ?

Scenariusz jest tekstem literackim. Nieczęsto jest jednak eksploatowany samodzielnie poza utworem audiowizualnym. Nie w takim celu został stworzony. W przypadku filmu adaptowanego, scenariusz jest etapem przejściowym między utworem literackim a utworem audiowizualnym.

 Skoro ustaliliśmy, że scenariusz ma postać tekstową to prowadzi do kolejnego pytania:

 Czy scenariusz jest utworem literackim w rozumieniu prawa autorskiego*?

Tak, ale jego ochrona autorsko-prawna zmienia się w zależności od postaci scenariusza. Praca nad scenariuszem jest procesem w ciągu którego powstają nie tylko różne jego wersje ale również formy.

Poniżej wymieniam wyodrębnione przez Marka Henrykowskiego ** odmiany scenariusza filmowego:

Pomysł i temat filmu

Nowela filmowa

Treatment

Szkic scenariuszowy

Zarys scenariusza

Drabinka

Scenariusz właściwy

Wyodrębnienie tych postaci pośrednich scenariusza ma istotne znaczenie dla stosunków prawnych między producentem a scenarzystą.

Każda kolejna odmiana scenariusza jest bardziej rozbudowana i szczegółowa, a tym samym sposób wyrażenia jest coraz to bardziej szczegółowy. Tym samym zmienia się zakres ochrony autorsko-prawnej tekstu literackiego. I tak: pomysł i temat w ogóle nie będą chronione przez prawo autorskie. Ta ochrona zwiększa się wraz z rozwojem scenariusza. Natomiast nie będą chronione te elementy scenariusza, które wynikają ze schematów gatunków filmowych. Te elementy są powszechnie dostępne ?

Dlatego w tym miejscu odsyłam Was do mojego wpisu na temat poufności negocjacji.

Ochrona pomysłu na etapie negocjacji umowy.

Zamawiając scenariusz u scenarzysty konieczne jest wskazanie przedmiotu umowy i określenie czy scenarzysta ma przygotować tylko scenariusz właściwy czy może również inne teksty, które będą potrzebne przy produkcji np. Drabinka ?

To nie koniec tematu scenariusza oryginalnego. W kolejnych wpisach kilka słów na temat autorskich praw osobistych scenarzysty, a także o umowach między scenarzystą a producentem.

r.pr. Elżbieta Figat-Michalak

*ustawa z dnia 04 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

** Marek Henrykowski Scenariusz Filmowy i jego odmiany. Studium przedmiotu. Images vol XI/no. 20 Poznań 2012r. ISSN 1731-450x

radca prawny Elżbieta Figat-Michalak

Pozostawienie komentarza pod artykułem będzie uważane, za wyrażenie przez Panią/Pana zgody w rozumieniu art. 6 ust. 1. lit. a RODO na przetwarzanie danych osobowych w celu opublikowania Pani/Pana imienia i nazwiska lub „nick” jako autora zamieszczonego komentarza. Udzielona zgoda może być wycofana w każdym czasie poprzez kontakt na adres e-mail Kancelarii kontakt@radcaprawnyefm.pl lub poprzez usunięcia komentarza. Wskazuję, że wycofanie zgody pozostaje bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem. Dane będą przetwarzane do czasu wycofania zgody.

Istnienie umowy wydawniczej pomiędzy autorem a wydawcą nie zawsze oznacza, że wydawnictwo nabyło również prawa do udzielania zgody na adaptację utworu. Wszystko zależy od treści umowy, którą należy interpretować zgodnie z prawem autorskim.

A co ustawa mówi na ten temat ? Otóż zgodnie z art. 46 Ustawy z dnia 04 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, nawet jeżeli w umowie postanowiono o przeniesieniu całości praw autorskich to twórca zachowuje wyłączne prawo do zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego. Aby to uprawnienie przeszło na nabywcę musi zostać wyraźnie wskazane w umowie, wraz z polami eksploatacji, na których można korzystać z adaptacji. Zasady powyższe znajdą zastosowanie również do umów licencyjnych.

W praktyce wydawnictwa dążą do nabycia również uprawnienia do wykonywania praw zależnych i to one będą decydowały o powstaniu adaptacji. Nie wydaje się jednak, aby udział wydawnictwa można było wykluczyć nawet przy pozostawieniu omawianego uprawnienia przy autorze.

Chodzi o naturę utworu adaptowanego, który stanowi przecież artystyczne przetworzenie elementów twórczych utworu wyjściowego. Tym samym korzystanie z adaptacji oznacza również korzystanie w pewnym zakresie z utworu pierwotnego. A zatem pojawia się konieczność uzyskania zgody wydawnictwa, na eksploatację elementów twórczych utworu pierwotnego, które  zostały wykorzystane w utworze zależnym.

radca prawny Elżbieta Figat-Michalak

Pozostawienie komentarza pod artykułem będzie uważane, za wyrażenie przez Panią/Pana zgody w rozumieniu art. 6 ust. 1. lit. a RODO na przetwarzanie danych osobowych w celu opublikowania Pani/Pana imienia i nazwiska lub „nick” jako autora zamieszczonego komentarza. Udzielona zgoda może być wycofana w każdym czasie poprzez kontakt na adres e-mail Kancelarii kontakt@radcaprawnyefm.pl lub poprzez usunięcia komentarza. Wskazuję, że wycofanie zgody pozostaje bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem. Dane będą przetwarzane do czasu wycofania zgody.

Adaptacja filmowa utworów obcojęzycznych wymaga  nie tylko uzyskania zgody od autora, ale również zgody autora tłumaczenia na język polski. Nawet jeżeli prawa autorskie do tekstu oryginalnego wygasły (70 lat od śmierci autora) to opierając adaptację na polskim tłumaczeniu należy sprawdzić, czy wygasły również prawa do tłumaczenia.

Tłumaczenie jest opracowaniem utworu, a więc zgodnie z prawem autorskim „utworem zależnym”. Dla utworów zależnych nie został ustalony odrębny okres trwania autorskich praw majątkowych. A zatem zależne prawo autorskie do tłumaczenia wygasa po upływie 70 lat od śmierci tłumacza.

W przypadku adaptacji filmowej książek obcojęzycznych powstaje kilka kolejnych, zależnych między sobą utworów: pierwotny utwór literacki, tłumaczenie na język polski stanowiące opracowanie utworu pierwotnego, filmowy scenariusz adaptowany, który przejmuje elementy twórcze zarówno z utworu pierwotnego jak i tłumaczenia.

Korzystanie z finałowego utworu audiowizualnego powinno zostać poprzedzone uzyskanie zgody wszystkich autorów, których utwory zostały wykorzystane w filmie.

radca prawny Elżbieta Figat-Michalak

Pozostawienie komentarza pod artykułem będzie uważane, za wyrażenie przez Panią/Pana zgody w rozumieniu art. 6 ust. 1. lit. a RODO na przetwarzanie danych osobowych w celu opublikowania Pani/Pana imienia i nazwiska lub „nick” jako autora zamieszczonego komentarza. Udzielona zgoda może być wycofana w każdym czasie poprzez kontakt na adres e-mail Kancelarii kontakt@radcaprawnyefm.pl lub poprzez usunięcia komentarza. Wskazuję, że wycofanie zgody pozostaje bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem. Dane będą przetwarzane do czasu wycofania zgody.

radca prawny Elżbieta Figat-Michalak

Pozostawienie komentarza pod artykułem będzie uważane, za wyrażenie przez Panią/Pana zgody w rozumieniu art. 6 ust. 1. lit. a RODO na przetwarzanie danych osobowych w celu opublikowania Pani/Pana imienia i nazwiska lub „nick” jako autora zamieszczonego komentarza. Udzielona zgoda może być wycofana w każdym czasie poprzez kontakt na adres e-mail Kancelarii kontakt@radcapranwyefm.pl lub poprzez usunięcia komentarza. Wskazuję, że wycofanie zgody pozostaje bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem. Dane będą przetwarzane do czasu wycofania zgody.