Umowa agencyjna o impresariat artystyczny

Celem zawarcia umowy agencyjnej jest pozyskanie impresaria, czyli przedstawiciela artystycznego, który będzie zabiegał o angaż artystyczny dla swoich podopiecznych. Dlatego aktorzy, wokaliści czy modelki poszukują współpracy z profesjonalnymi agencjami specjalizującymi się w reprezentowaniu ich interesów. W przypadku umowy o impresariat stroną profesjonalną jest agencja aktorska, muzyczna czy agencja modelek. Po drugiej stornie umowy stoi osoba fizyczna – modelka, aktor czy wokalista. Są to wyliczenia przykładowe a z usług Agencji może skorzystać również inny artysta lub wykonawca. Dlatego podopiecznych Agencji będę nazywała dalej „Artystą”.

Pomiędzy Artystą a Agencją dochodzi do zawarcia umowy, do której stosuje się wybrane przepisy Kodeksu Cywilnego o umowie agencyjnej. Taka umowa nie jest umową agencyjną w znaczeniu prawnym, ponieważ ta wymaga aby obie strony były przedsiębiorcami. Natomiast umowie o impresariat zazwyczaj tylko jedna strona tj. Agencja prowadzi działalność gospodarczą. Jeżeli jednak Artysta prowadzi taką działalność (jako osoba fizyczna na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej CEIDG) może zawrzeć z Agencją umowę agencyjną w rozumieniu kodeksowym. Uważam jednak, że taka sytuacja ma miejsce wyjątkowo i w dalszej części będę pisała o umowie miedzy przedsiębiorcą a osobą fizyczną.
Zatem w myśl art. 750 Kodeksu Cywilnego jeżeli do umowy agencyjnej przystąpi osoba, która nie jest przedsiębiorcą to mamy do czynienia z umową o świadczenie usług do której stosuje się wybrane przepisy o umowie agencyjnej tj. art. 758 i następne Kodeksu Cywilnego. Z tego wynikają dwa skutki. Pierwszy to ten, że przepisy Kodeksu Cywilnego dotyczące umowy agencyjnej będą miały zastosowanie do relacji między stronami na wypadek gdy strony pominą tą kwestie w umowie. Drugi to ten, że część przepisów ma charakter bezwzględny, co oznacza że odmienne zapisy umowne będą nieskuteczne.

Sposób zawarcia umowy agencyjnej
W praktyce to Agencja jako profesjonalna strona umowy przedstawia propozycję jej treści. Ta treść może być wynikiem wcześniejszych ustaleń lub wypracowanej przez Agencję praktyki. Nie wyklucza to jednak możliwości negocjacji. Poniżej wskażę kilka zagadnień, na które warto zwrócić uwagę przy negocjacji i zawieraniu mowy o impresariat.

Przedmiot umowy agencyjnej
Istotą umowy agencyjnej jest zobowiązanie Agencji do podejmowania na rzecz Artysty czynności faktycznych lub prawnych zmierzających do uzyskania angażu artystycznego lub ogólniej zarządzania karierą Artysty.
Celem Agencji jest stałe pośredniczenie przy zawieraniu przez Artystę umów albo do zawierania ich w jego imieniu. W pierwszej sytuacji Agent stwarza możliwości dla zawarcia umowy, ale do umowy przystępuje sam Artysta. W drugiej Agent jest uprawniony do zawarcia takiej umowy w imieniu artysty tj. działa jako jego pełnomocnik.
W praktyce często zawierane są umowy trójstronne tj. takie do których przystępuje zarówno Agent jaki i Artysta.
Aby zrealizować cel umowy agencja podejmuje czynności faktyczne np. pozyskuje informacje, zbiera oferty i prowadzi negocjacje. Może również wykonywać czynności prawne, w szczególności zawierać w imieniu i na rzecz artysty umowy określonego rodzaju. Ta druga grupa czynności wymaga dodatkowo uzyskania pełnomocnictwa rodzajowego, które zazwyczaj jest udzielane osobnym dokumentem.

Forma zawarcia umowy
Jeżeli mowa o dokumencie muszę wyjaśnić dlaczego pełnomocnictwo powinno zostać udzielone na piśmie. Sama umowa agencyjna nie wymaga formy pisemnej. Wynika to a contrario z treści art. Art. 758(2) Kodeksu Cywilnego, który mówi, że każda ze stron może żądać od drugiej pisemnego potwierdzenia treści umowy.
W przypadku jednak umów artystycznych które będzie zawierała Agencja na rzecz artysty należy spełnić rygory formy przewidziane przez Ustawę z dnia 04 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dalej „Ustawa”. Ponieważ przedmiotem tych umów będzie przeniesienie praw autorskich lub pokrewnych albo udzielenie licencji wyłącznej, dla których prawo autorskie wymaga formy pisemnej.

Umowa wyłączna lub niewyłączna
Niezmiernie istotną kwestią jest określenie wyłączności Agencji. Pomimo tego, że art. 761 Kodeksu Cywilnego nie ma zastosowania do umów o impresariat (tj. umów zawieranych z osobami fizycznymi), to w praktyce Agencje wprowadzają do umów zasady wyłączności. Wyłączność polega na tym, że Agencja zostaje wyłącznie uprawniona do zawierania umów określonego rodzaju, na wskazanym terytorium przez określony czas. Nawet w przypadku, gdy Artysta zawrze umowę z pominięciem Agencji a będzie to umowa z rodzaju tych objętych wyłącznością to Agencji należy jej się wynagrodzenie tj. prowizja (tak jakby Agencja pośredniczyła w jej zawarciu).
Dlatego określenie zakresu wyłączności jest kluczowe z punktu widzenia Artysty, ponieważ wpływa na zakres jego związania z Agencją. Dlatego bardzo istotne jest określenie jakiego rodzaju umowy może zawierać wyłącznie Agencja.
Agencja będzie dążyła do zarządzania całą karierą Artysty wobec czego jej celem będzie uzyskania umocowania do zawierania umów o charakterze komercyjnym, reklamowym, dotyczącym wykorzystania wizerunku oraz innych dóbr osobistych Artysty.

Czas obowiązywania umowy.
Kolejnym istotnym zagadnieniem jest czas związania umową agencyjną. Co do zasady umowa może być zawarta na czas określony lub nieokreślony. W tym miejscu wskazuję na ogólną zasadę prawa cywilnego zgodnie z którą: umowy na czas nieokreślony zawsze można wypowiedzieć, kiedy umowy na czas określony wygasają w terminie ustalonym przez strony i nie podlegają wypowiedzeniu przez okres ich obowiązywania.
W przypadku umowy agencyjnej jednak prawodawca wprowadził możliwość natychmiastowego wypowiedzenia takiej umowy w art. 764 (2) Kodeksu Cywilnego nawet jeżeli została zawarta na czas oznaczony. Ten przepis jest potwierdzenie moim zdaniem zasadniczej cechy umowy agencyjnej zaufania i lojalności między stronami. Zaufanie między stronami jest konieczne a lojalność wymieniona wprost w Art. 760 Kodeksu Cywilnego. Zatem jeżeli jedna ze stron łamie te zasady druga powinna mieć możliwość wyjścia z umowy.

Wynagrodzenie Agencji
Na końcu omówię zasady wynagrodzenia Agencji, co jest bardzo ważne dla Artysty. Istotą tej umowy jest, że Agent uzyskuje wynagrodzenie z tytułu świadczonych usług w postaci prowizji stanowiącej część wynagrodzenia Artysty z tytułu zawartych na jego rzecz umów przez Agencję. Nawet jeżeli strony nie ustalą wprost stawki (pamiętaj, że nie jest wymagana forma pisemna), to i tak Agencji należy się wynagrodzenie. Zgodnie z przepisami, jeżeli wysokość prowizji nie została w umowie określona, należy się ona w wysokości zwyczajowo przyjętej w stosunkach danego rodzaju, w miejscu działalności prowadzonej przez agenta, a w razie niemożności ustalenia prowizji w ten sposób, agentowi należy się prowizja w odpowiedniej wysokości, uwzględniającej wszystkie okoliczności bezpośrednio związane z wykonaniem zleconych mu czynności.
Już wcześniej pisałam, że wyłączność Agenta oznacza, że prowizja będzie należna od wszystkich umów objętych wyłącznością.
W tym miejscu zwracam uwagę, że do umów o impresariat nie stosuje się już Art. 761 (1) – 761 (2) Kodeksu Cywilnego, które dotyczą uprawnie do prowizji od umowy zawartej po rozwiązaniu umowy agencyjnej. Chodzi tam o przypadki, gdy do zawarcia umowy dochodzi na skutek działań podjętych przez Agencję lub z pozyskanym przez nią kontrahentem (tutaj np. producentem, teatrem lub wytwórnią fonograficzną itd.). Pomimo wyłącznie stosowania tych przepisów dla umów z osobami fizycznymi Agencje wprowadzają tego typu rozwiązania do umów. Uważam, że strony mogą się umówić w ten sposób. Ważne, aby obok tej zasady wprowadzić również postanowienia kolizyjne na wypadek, gdyby w chwili zawarcia takiej umowy Artysta był związany z inną Agencją. Takie regulacje powinny uwzględniać ogólną zasadę, zgodnie z którą z jednej umowy może być tylko jedna prowizja.
Na końcu jeszcze zwrócę Ci uwagę na przepis art. 762 Kodeksu Cywilnego zgodnie z którym, jeżeli strony nie umówią się inaczej, Agencja może domagać się zwrotu wydatków związanych z wykonaniem zlecenia – o ile były uzasadnione a ich wysokość przekracza zwyczajową miarę. Żądanie zwrotu wydatków wypływa bezpośrednio na koszty impresariatu a tym samym wynagrodzenie Artysty.

r.pr. Elżbieta Figat-Michalak