Co do zasady pracodawca i pracownik mogą w sposób dowolny uregulować kwestię praw autorskich do utworów tworzonych przez pracownika. Ale nie oznacza to, że w przypadku braku postanowień umownych w tym zakresie skutkuje tym, że prawa pozostają przy pracowniku – twórcy. Jest wręcz odwrotnie, ponieważ będą miały zastosowanie przepisy Ustawy z dnia 04 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej „Ustawa”). A zgodnie z tymi przepisami jeżeli umowa o pracę milczy na temat praw autorskich do utworów prawa te przechodzą na pracodawcę wg. poniższych zasad.
Przepisy Ustawy znajdują zastosowanie wyłącznie w relacjach między pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę w rozumieniu Kodeksu Pracy. Innymi słowy wyłącznie pracownik etatowy (niezależnie od wielkości etatu) może stworzyć utwór pracowniczy. Wyłączeni spod regulacji ustawowej są tym samym pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o dzieło czy umowy zlecenia a również te osoby, które świadczą pracę na podstawie Umowy B2B.
Utwór pracowniczy to utwór powstały w wykonaniu obowiązków ze stosunku pracy. Takie obowiązki mogą wynikać z samej treści umowy o pracę, ale też z poleceń służbowych (jednak tylko tych, które zostały wydane w granicach obowiązków pracowniczych danego twórcy – za Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach wyrok z dnia 4 października 2011 r., Sygnatura akt V ACa 422/11 ). Jeżeli Ustawa mówi o obowiązkach to oznacza, że są to tego rodzaju czynności, których niewykonanie może rodzić odpowiedzialność służbową pracownika. Dalej w powołanym już przeze mnie orzeczeniu Sąd wyjaśnia, kiedy nie mamy do czynienia z utworem pracowniczym. I tak nie będzie utworem pracowniczym utwór, przy którego ustalaniu w procesie twórczym pracownik posłużył się urządzeniami lub materiałami należącymi do zakładu pracy. „Przygotowanie utworu w czasie pracy twórcy, sfinansowanie pracy twórczej przez zakład pracy lub udział w procesie twórczym innych osób zatrudnionych w tym zakładzie oraz tolerowanie przez twórcę faktu eksploatowania bez porozumienia z nim utworu przez zakład pracy.” – również nie przesądza, że utwór ma charakter utworu pracowniczego. [To mi przypomniało koleżankę, która pracując w banku na etacie napisała powieść. Nawet gdyby jej rozdziały powstawały na bankowym komputerze, w czasie pracy – to prawa autorskie przysługują wyłącznie autorce.]
Aby nabyć prawa autorskie do utworu pracodawca musi utwór przyjąć. Ta czynność jest odformalizowana, może być wyrażona w sposób dorozumiany np. przystąpienie przez pracodawcę do korzystania z utworu. Z momentem przyjęcia pracodawca nabywa prawa autorskie, ale w granicach wynikających z celu umowy o prace i zgodnego zamiaru stron. Uważam, że to jest bardzo istotny przepis, który de facto pełni taką rolę jak pola eksploatacji w umowie przeniesienia prawa. Przepis wyznacza granicę uprawnień pracodawcy poprzez analizę celu w jakim została zawarta umowa o prace, przy czym ten cel powinien zostać tak samo rozumiany przez pracodawcę i pracownika. W przypadku sporu co do zakresu przeniesienia prac zasadne będzie odwołanie się do rodzaju wykonywanej pracy oraz profilu działalności pracodawcy. Ocenę ułatwi również wskazanie w jaki sposób strony umowy o pracę określiły sposób korzystania przez pracodawcę z utworów pracownika. Analiza orzecznictwa w tym przedmiocie prowadzi do wniosku, że istotne dla zakwalifikowania utworu jako pracowniczego mają również zwyczaje panujące u pracodawcy albo istniejące w danej grupie zawodowej (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 4 września 2012 r., Sygnatura akt III APa 7/12).
W tym zakresie w jakim pracodawca nie nabył prawa autorskiego pozostaje ono przy pracowniku – twórcy. Przykładowo: jeżeli w ramach wykonywania swoich obowiązków pracowniczych nauczycielka stworzyła scenariusz przedstawienia teatralnego – to pracodawca może z niego korzystać w celu realizacji swoich zadań edukacyjnych. Jeżeli pracodawca chciałby taki utwór opublikować w postaci książki – zobowiązany jest do podpisania z pracownikiem umowy oraz ustalić wynagrodzenie z tego tytułu.
Dodatkowo pracodawca z chwilą przyjęcia utworu nabywa własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono.
Na koniec tylko dodam, że pracownikowi nie przysługuje dodatkowe wynagrodzenie (ponad pensję z tytułu umowy o pracę ) za przeniesienie majątkowego prawa autorskiego do utworu pracowniczego.
Podstawa prawna art. 12-13 Ustawy z dnia 04 lutego 1994r. prawo autorskie i prawo pokrewne.
0 komentarzy